~ j64   Publikujemy rozmowę red. Piotra Falkowskiego z biblistą ks. prof. Waldemarem Chrostowskim z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, laureatem Nagrody Ratzingera. Wywiad ukazał się w Naszym Dzienniku, 15.02.2018r.
Żyd photo
zdjęcie x-oph
Red. Piotr Falkowski: Specyficzne rozumienie przez Żydów losów swojego narodu jest faktem. Spotykamy się z nim już wtedy, gdy próbujemy zrozumieć Pismo Święte. W jaki sposób to się przejawia?
Ks. prof. Waldemar Chrostowski: – Najważniejszym bohaterem Biblii jest Bóg, ale to nie znaczy, że nie ma w niej pierwiastka ludzkiego. Wręcz przeciwnie, równie ważnymi bohaterami Biblii są ludzie, przede wszystkim Izraelici. Historia tego narodu została ukazana, obok innych aspektów, pod kątem nieustannych zmagań, napięć i konfrontacji ze światem pogańskim. Nam, współczesnym czytelnikom Biblii, bardzo trudno jest zrozumieć to, że do narracji o tym, co naprawdę się zdarzyło, są włączane rozmaite wydarzenia fikcyjne, jak dziś powiedzielibyśmy – rzeczywistość wirtualna. Silnie uwypukla się też znaczenie wydarzeń, podporządkowując je nie tyle zgłębianiu przeszłości, co kształtowaniu przyszłości.
Roman Brandstaetter pisze, że w myśleniu judaistycznym nie liczy się treść zjawisk, ale ich znaczenie.
– Właśnie z takim myśleniem mamy do czynienia w Biblii, a zostało jeszcze bardziej wyostrzone w pobiblijnej historii żydowskiej. Dochodzi ono również do głosu w żydowskim spojrzeniu na historię obecności Żydów w Polsce. To myślenie przypomina hagadę, opowieść pełną emocji i uczuć, które są ważniejsze niż to, co się naprawdę wydarzyło, a więc niż docieranie do prawdy. Tym bardziej że w świetle żydowskiej aksjologii celem nie jest docieranie do prawdy obiektywnej, ponieważ każdy ma swoją prawdę. Istnieje więc prawda Żydów o własnej historii i istnieje prawda nie-Żydów. Sądzę, że żydowskiej filozofii poznania i naszej, wyrosłej na gruncie greckim, nie da się ze sobą uzgodnić ani pogodzić. Na pytania, na które nasze odpowiedzi wydają się oczywiste, Żydzi odpowiadają zupełnie inaczej. My pytamy, co jest dobre, oraz szukamy obiektywnego dobra i zasad, które można uogólnić na wszystkich ludzi. Natomiast Żydzi pytają, co jest dobre dla Żydów. Także w odpowiedzi na pytanie, co jest prawdziwe, interesuje ich to, co jest prawdziwe dla Żydów, a więc co wybrać z tego, co się wydarzyło, by interpretacja historii i teraźniejszości oraz wizja przyszłości były korzystne z perspektywy żydowskiej.
To zakłada przekonanie Żydów o absolutnej wyjątkowości ich narodu.
– Tak, ale pozostaje pytanie, jaki jest nasz stosunek do tego rodzaju roszczeń. Jedni je podziwiają i stają się fanami żydowskiej tożsamości i wrażliwości, inni czują wobec nich rezerwę, a dla jeszcze innych takie roszczenia są niezrozumiałe czy wręcz gorszące. Dużo więc zależy od tego, co jest w nas i jakimi wartościami się kierujemy, a nie tylko od żydowskiego patrzenia na własną historię.
Religia Żydów czasów Jezusa jest nam z pewnością bardzo bliska, bo przecież Bóg naprawdę objawił się Abrahamowi, Mojżeszowi, mówił przez proroków itd.
– Ta religia już nie istnieje. Istnieje ona tylko i wyłącznie na kartach Pisma Świętego jako zapis doświadczeń wiary i pobożności biblijnego Izraela. Na gruncie religii biblijnego Izraela wyłoniły się dwie religie. Najpierw chrześcijaństwo, które narodziło się po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa, a następnie, w dużym stopniu w odpowiedzi na chrześcijaństwo, wyłonił się judaizm rabiniczny, co miało miejsce po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej i utracie niepodległości w roku 70 po Chrystusie. Judaizm rabiniczny nie pokrywa się z religią biblijnego Izraela. Jest od niej, wbrew wszystkim pozorom, bardziej odmienny niż chrześcijaństwo. Jak chrześcijaństwo patrzy na Stary Testament przez pryzmat osoby i misji Jezusa Chrystusa oraz Nowego Testamentu, tak judaizm rabiniczny patrzy na Biblię Hebrajską (która dla nas jest Starym Testamentem) przez pryzmat Miszny, Talmudu i nauczania rabinów ukształtowanego w dużej mierze w silnej opozycji do chrześcijaństwa. Nasz stosunek do judaizmu rabinicznego jest więc ambiwalentny: uznajemy w nim rozmaite elementy ciągłości z religią biblijnego Izraela i są one na pewno bardzo ważne, ale stwierdzamy także liczne przejawy braku ciągłości. Zasadniczą nowością w obydwu religiach jest stosunek do Jezusa Chrystusa. Judaizm rabiniczny mówi Jezusowi swoje zdecydowane „nie”. Przy czym najczęściej nie jest to „nie” wypowiadane głośno i otwarcie – przeciwnie, Jezus został postawiony poza nawiasem żydowskiego życia. Żydzi swoje przekonania na temat chrześcijan maskują i przemilczają, wyrażając je w specyficznie żydowskich kategoriach, zazwyczaj zawoalowanych i dla nas nieczytelnych czy wręcz dezorientujących. Gdy na przykład ze strony żydowskiej pojawia się słowu „Jeszu”, to myślimy, że chodzi o Jezusa i odbieramy to pozytywnie. Tymczasem hebrajskie imię Jezusa brzmi „Jeszua”, natomiast „Jeszu” to akronim pochodzący od pierwszych liter hebrajskich słów „niech przepadnie jego imię i pamięć”!
Możemy zdefiniować przyczyny tych uprzedzeń Żydów do chrześcijan?
– Chrześcijaństwo w swoich początkach miało wyłącznie żydowskich wyznawców, ale kiedy się rozszerzyło, objęło również pogan, z czasem coraz liczniejszych. To spowodowało sprzeciw i krytykę rabinów. Obawiali się, że na skutek przyjęcia chrześcijaństwa judaizm i życie żydowskie utracą swoją specyfikę i zamaże się granica między Żydami a nie-Żydami. Rabini nie chcieli uznać, że religia Starego Testamentu była ukierunkowana aż tak bardzo uniwersalistycznie, że Bóg wybrał Abrahama i jego potomków nie tylko ze względu na nich samych i dla ich duchowego dobra, ale ze względu na duchowe dobro całej ludzkości. W czasach Starego Testamentu to duchowe dobro dokonywało się przez świadectwo Izraela o Bogu Jedynym. W czasach Nowego Testamentu na jego przedłużeniu znalazło się wszczepienie pogan w przywileje ludu Bożego wybrania.